Zingeving: wat is het en welke rol speelt het in je dagelijks leven?

Door Jos Nierop

Zingeving is als term behoorlijk ingeburgerd, maar de betekenis blijft voor velen ongrijpbaar. En dat is niet gek. We kunnen namelijk vanuit vele perspectieven naar zingeving kijken, net zoals we vanuit vele perspectieven naar ‘de liefde’ kunnen ‘kijken’. Het begrip zingeving kent vele gedaantes.

Dat is geen reden om dit belangrijke begrip uit de weg te gaan. In dit artikel kijken we naar de betekenis van zingeving, en maken we dit concreet met voorbeelden. Ook lees je meer over het belang en de rol van zingeving in jouw leven.

Zingeving betekenis

Zingeving gaat over de manier waarop we zin geven aan ons (persoonlijke) bestaan. Een ander woord voor ‘zin’ is betekenis.

Bij zinloosheid kunnen we onszelf iets voorstellen; hoe zou het voelen om met je blote handen alle zandkorreltjes van de Gobiwoestijn te moeten tellen, omdat iemand je hiertoe verplicht? Je zou dit onmogelijke project in je huidige leven nooit af kunnen ronden, en toch moet je het doen. Dat voelt zinloos. Zin gaat dus, onder andere, over een belangwekkend doel, iets waardevols. De term zin-geving wijst op het feit dat de zin van ons leven niet gegeven is, die zin maken we (gedeeltelijk) zelf, vaak onbewust.

Ilse Vooren en Merlijn Koch hebben een praktisch boek geschreven over zingeving, ‘Zin kun je maken’. Zij omschrijven zingeving als:

• Een proces: betekenis geven aan de wereld en onszelf, vanuit het zingevingskader dat we in de loop van ons leven hebben opgebouwd. Een zingevingskader kan een religie of levensbeschouwing zijn, of een meer persoonlijk vormgegeven spiritualiteit.
• Een behoefte: betekenis willen geven en waarde toekennen aan onszelf, onze omgeving, ons dagelijks leven en het leven als geheel, dat is een psychologische behoefte.
• Een ervaring: zingeving is een persoonlijke en betekenisvolle verhouding tot de wereld, die we in onszelf ervaren als voldoening of vervulling.
• Een vermogen. Iets wat we verder kunnen ontwikkelen.

Met het formuleren van een definitie zijn we nog niet ver. Waar het om gaat, is dat we begrijpen waar het begrip over gaat.

Zeven zingevingsbehoeftes

Laten we het begrip wat verder inkleuren, zodat we er feeling mee kunnen krijgen. Onderzoeker en schrijver Peter Derkx publiceerde over de volgende zeven zingevingsbehoeftes:

• Doelgerichtheid: weet je wat je met je leven wilt? Kun je daar een levendig beeld van schetsen?
• Morele rechtvaardiging: kun je leven naar wat belangrijk voor je is? Weet je wat belangrijk voor je is?
• Eigenwaarde: vind je jezelf de moeite waard? Voel je dat ook echt?
• Competentie: kun je controle uitoefenen op je leven? Of heb je het gevoel dat je geleefd wordt?
• Begrijpelijkheid: heb je een begrijpelijk verhaal over je leven? Of voelt het als een verwarrende chaos?
• Verbondenheid: voel je je verbonden met anderen?
• Transcendentie: voel je je deel van een groter geheel?

Dat is zingeving als behoefte, en dat wijst op hoeveel voldoening zingeving kan geven. Ik gebruik bewust niet het woord ‘geluk’; geluk is vluchtiger, en zingeving maakt niet per definitie gelukkig.

Zingeving blijkt in grote mate te gaan over de ander: wat dragen we bij aan het leven van de ander, aan het grote geheel? Hoe voelen we ons verbonden met anderen? We overstijgen hiermee onszelf, ons eigenbelang.

We kunnen de zinloosheid van het tellen van de zandkorreltjes van de Gobiwoestijn nu beter begrijpen. Alle behoeftes ontbreken: we hebben wel een doel, maar het doel is onbelangrijk en onhaalbaar, we kunnen onszelf nutteloos gaan voelen wanneer we ons leven hieraan moeten wijden, we ervaren een gebrek aan controle over ons leven, en wanneer we de zandkorrels helemaal alleen moeten tellen, dan missen we verbondenheid met lotgenoten.

Alledaags of existentieel

We kunnen onderscheid maken tussen alledaagse en existentiële zingeving. De laatste gaat over de zin van ons bestaan, terwijl alledaagse zingeving gaat over het begrijpen van het alledaagse, zoals je weg vinden in het verkeer. De meeste mensen zijn op bewust niveau niet bezig met existentiële zingeving. Dat proces vindt onbewust plaats: we doen een geboorteritueel, gaan naar de kerk, of maken een bijzondere reis naar een betekenisvolle plek. Zo volgen we innerlijke impulsen die voldoening geven.

Tijdens de wat diepere gesprekken met vrienden en familie is er steeds sprake van zingeving. We onderzoeken hoe we ervaringen kunnen verwerken, wie we willen zijn en wat belangrijk voor ons is. De persoon in de Gobiwoestijn kan bijvoorbeeld ontredderd zijn vader bellen, om te vertellen dat zijn leven zinloos voelt. Ik wil iets anders, maar ik weet niet wat. Ik mag hier niet weg, wat moet ik doen? Ik voel me waardeloos! De vader kan hier met zijn kind over reflecteren en zo zoeken ze samen naar zin.

Zingeving voorbeelden

Zingeving kent vele verschijningsvormen, laten we er één uitwerken.

Stel je een vrouw voor van 32 die veel werkdruk ervaarde in haar werk als financial planner. Ze werd niet gewaardeerd en stond er grotendeels alleen voor in een logge, onpersoonlijke organisatie. In haar tweede jaar bij het bedrijf ontdekte ze dat het bedrijf bepaalde doelen nastreefde waar ze niet achterstond. Zo verloor ze haar energie en namen haar stresslevels toe. Ze begon zich waardeloos te voelen.

Twee maanden later solliciteerde ze bij een kleinere organisatie. De HR-manager waardeerde haar als persoon. Ze gaf aan dat haar sensitiviteit een welkome kracht zou zijn in het team. Tijdens de sollicitatie was er ruimte voor een gesprek over persoonlijke thema’s. Onderweg naar huis bedacht de vrouw dat ze zich helemaal kon vinden in de doelstellingen van de organisatie; haar hart maakte een sprongetje van blijdschap.

Zes maanden later werkt ze met plezier in haar nieuwe functie. Wat ze nog het fijnst vindt van alles, is dat ze zichzelf mag zijn en juist hierom gewaardeerd wordt. Ze werkt wat minder uren en heeft genoeg energie om zich te bekommeren om haar collega’s, en ook buiten werk voelt ze weer meer verbinding met vrienden en familie.

Herken je de zeven zingevingsbehoeftes in dit verhaal? Wellicht voelt dit voorbeeld wat te rooskleurig. Dat leidt meteen tot het inzicht dat zingeving niet maakbaar is. Leuke banen, fijne relaties zijn niet zomaar gegeven.

Waarom is zingeving belangrijk?

Voordat ik deze vraag beantwoord, wil ik je vragen je eigen ervaring te onderzoeken. Wat voel jij bij het begrip ‘zinloosheid’? Zinloos geweld, bureaucreatie, oorlogen, eenzijdig winstbejag, consumentisme, concurrentie, eenzaamheid… waar voel jij het begrip ‘zinloosheid’ het sterkst, in je eigen leven?

We voelen dan dat er iets ontbreekt, en dat is de zin. Wanneer we avond na avond alleen op onze kamer naar de televisie kijken, dan kan dat gemis pijnlijk voelbaar zijn. We missen dat wat ons leven zin geeft: verbondenheid met anderen.

Wie weinig zin ervaart, is niet gemotiveerd, somber en moe. Wie de zin wel voelt, is veerkrachtiger, wat betekent dat die persoon beter in staat is om tegenslagen te boven te komen. Stel je maar eens voor dat je huis plotseling afbrandt. Wie beschikt over meer motivatie en kracht om een nieuw leven op te bouwen: een persoon met drie kinderen die er alles aan wil doen om opnieuw een fijne plek te creëren voor de kinderen, of de persoon uit het voorbeeld hierboven, iemand die zich elke avond eenzaam en verlaten voelt?

Dat klinkt misschien beschuldigend, je moet maar beter niet eenzaam zijn… Dat is niet hoe ik het bedoel. We leven in een maatschappij waarin de zin ons soms ontglipt en dan is er vaak geen sprake van ‘schuld’.

Zin in werk

Zingeving in werk gaat over de ervaring dat je werk, en jij, ertoe doen. Dat is geen vanzelfsprekendheid; het is een proces, net als zingeving dat in het algemeen is. Het gaat over de verbondenheid tussen jou en je collega’s versterken, waardering naar elkaar uitspreken, en samen op een prettige manier werken aan betekenisvolle doelen.

Hoewel werk tegenwoordig een belangrijke rol speelt in onze persoonlijke zingeving, hoef je niet ‘al je zingeving’ te vinden in werk. Gelukkig is er meer dan dat. Hoe ga je om met familieleden, vrienden en kennissen? Welke hobby’s geven je veel voldoening?

Zingevende gespreksvoering

Zingevende gespreksvoering helpt wanneer zingeving in het gedrang komt. Dat kan gebeuren bij breukervaringen: wanneer iemand een dierbare verliest, of een baan of de eigen gezondheid. Ook kunnen mensen zich bevinden in situaties waarin ze het moeilijk vinden om trouw te blijven aan zichzelf en wat ze belangrijk vinden. Door die druk van buitenaf raakt zingeving in de knel, en dan komen levensvragen op.

Een gesprek met een zingevingsprofessional, een life counselor, kan helpend zijn voor mensen bij wie zingeving extra aandacht verdient. Kenmerkend voor dit soort gesprekken is dat er niet wordt ‘behandeld’, aangezien iemand niet (psychisch) ziek is. Er is veel ruimte voor reflectie en het levensverhaal van de cliënt. De zin vindt iemand namelijk zelf, in de interactie met een empathische gesprekspartner. En wanneer die zin er niet is, dan is het goed om dat samen te erkennen en te verwerken.

Conclusie

Zingeving gaat over het gevoel dat je leven, het leven, de moeite waard is. De zin is te voelen in het grote, maar ook in het kleine; in verbondenheid, de natuur, betekenisvol werk, een compliment…

i mindLife is voor bedrijven een kans om zingeving hoog op de agenda te plaatsen. Medewerkers krijgen bij ons een life counseling traject met een gekwalificeerde life counselor. Gedurende vier gesprekken zoeken de medewerker en counselor samen naar nieuwe zin, wanneer deze in het gedrang is gekomen. De medewerker mag ervaren dat ze zichzelf niet hoeft ’te verbeteren’; het traject is gericht op het verkennen van de persoonlijke zingeving, zodat er veerkracht kan ontstaan.

U kunt een medewerker hier aanmelden.